یک اقدام اساسى در زمینه‏ى پیشرفت و عدالت، آن مسئله‏اى است که من در پیام نوروزى خطاب به ملت عزیز ایران عرض کردم؛ و آن مسئله‏ى مبارزه‏ى با اسراف، حرکت در سمت اصلاح الگوى مصرف، جلوگیرى از ولخرجى‏ها و تضییع اموال جامعه است؛ این بسیار مسئله‏ى مهمى است. البته بار اوّلى نیست که ما این مطلب را مطرح میکنیم. من در همین دیدار اول سال، در نوبتهاى متعددى در همین جا خطاب به مردم عزیزمان درباره‏ى اسراف، درباره‏ى ولخرجى و تضییع اموال و لزوم صرفه‏جوئى مطالبى را عرض کردم؛ اما این مسئله تمام نشده است؛ این مقصود، آنچنان که باید و شاید برآورده نشده است. لازم است به عنوان یک سیاست، ما مسئله‏ى صرفه‏جوئى را در خطوط اساسى برنامه‏ریزى‏هایمان در سطوح مختلف اعمال کنیم. مردم عزیزمان توجه داشته باشند که  صرفه‏جوئى به معناى مصرف نکردن نیست؛ صرفه‏جوئى به معناى درست مصرف کردن، بجا مصرف کردن، ضایع نکردن مال، مصرف را کارآمد و ثمربخش کردن است. اسراف در اموال و در اقتصاد این است که انسان مال را مصرف کند، بدون اینکه این مصرف اثر و کارائى داشته باشد. مصرف بیهوده و مصرف هرز، در حقیقت هدر دادن مال است. جامعه‏ى ما باید این مطلب را به عنوان یک شعار همیشگى در مقابل داشته باشد؛ چون وضع جامعه‏ى ما از لحاظ مصرف، وضع خوبى نیست. این را من عرض میکنم؛ ما باید اعتراف کنیم به این مسئله. عادتهاى ما، سنتهاى ما، روشهاى غلطى که از این و آن یاد گرفته‏ایم، ما را سوق داده است به زیاده‏روى در مصرف به نحو اسراف. یک نسبتى باید در جامعه میان تولید و مصرف وجود داشته باشد؛ یک نسبت شایسته‏اى به سود تولید؛ یعنى تولید جامعه همیشه باید بر مصرف جامعه افزایش داشته باشد. جامعه از تولید موجود کشور استفاده کند؛ آنچه که زیادى هست، صرف اعتلاى کشور شود.

 امروز در کشور ما اینجورى نیست. مصرف ما به نسبت، از تولیدمان بیشتر است؛ این، کشور را به عقب میرساند؛ این، ضررهاى مهم اقتصادى بر ما وارد میکند؛ جامعه دچار مشکلات اقتصادى میشود. در آیات شریفه‏ى قرآن بارها راجع به پرهیز از اسراف در امور اقتصادى تأکید شده؛ این به خاطر همین است. اسراف، هم لطمه‏ى اقتصادى میزند، هم لطمه‏ى فرهنگى میزند. وقتى جامعه‏اى دچار بیمارى اسراف شد، از لحاظ فرهنگى هم بر روى او تأثیرهاى منفى میگذارد. بنابراین مسئله‏ى صرفه‏جوئى و اجتناب از اسراف، فقط یک مسئله‏ى اقتصادى نیست؛ هم اقتصادى است، هم اجتماعى است، هم فرهنگى است؛ آینده‏ى کشور را تهدید میکند.
 من یکى دو تا از این آمارهاى تکان‏دهنده را عرض بکنم؛ اسراف در قلمهاى مهم مصرفى کشور، از جمله اسراف در نان. بر حسب بررسى میدانى‏اى که در تهران و بعضى از مراکز استانها شده است، گفته میشود که 33 درصدِ نان ضایعات است. یک سوم همه‏ى نانى که در این شهرها تولید میشود، دور ریخته میشود. فکرش را بکنید شما؛ یک سوم! آن وقت کشاورز ما با آن زحمت گندم را تولید کند و اگر یک سالى بارندگى کم بود - مثل سال گذشته که تولید گندم در کشور کم شد - دولت از پول عمومى، از بودجه‏ى مردم گندم از خارج وارد کند، این گندم آرد بشود، خمیر بشود، نان بشود، بعد یک سوم از این همه ثروت دور ریخته شود. چقدر تأسف‏آور است! متأسفانه این واقعیت دارد، این هست.
 در مورد آب بررسى‏هائى که کرده‏اند، میگویند تلفات آب در مصرف خانگى تا حدود 22 درصد است. کشور ما کشور پرآبى نیست. حداکثر صرفه‏جوئى را ما مردم ایران در آب باید انجام دهیم. آن وقت این آبى که با این زحمت تولید میشود، از راه‏هاى دور آورده میشود، با بهاى سنگین سدهائى به وجود مى‏آید؛ این همه دانش، تجربه و تلاش به کار میرود تا این آب به خانه‏ى ما بیاید؛ بعد در خانه‏ى ما 22 درصد از این آب هدر برود! این فقط مصرف خانگى است؛ مصرف کشت و مصرف صنعت هم یک جور دیگر اسرافهائى دارد. آنچه که برحسب بررسى‏ها به عنوان آمار در اختیار ماست، ما مجموعاً بیش از دو برابر مصرف متوسط جهان در انرژى - چه برق، چه حاملهاى انرژى - مصرف میکنیم؛ یعنى نفت، گاز، گازوئیل، بنزین. مصرف این چیزها در کشور ما از دو برابر متوسط جهان بیشتر است. خوب، این اسراف است. اسراف نیست؟
شاخصى به نام شاخص شدت انرژى وجود دارد؛ یعنى نسبت بین انرژى‏اى که مصرف میشود، با کالائى که تولید میشود؛ که هرچه انرژى‏اى که مصرف میشود، کمتر باشد، براى کشور سودمندتر است. در این زمینه گاهى نسبت به بعضى از کشورهاى پیشرفته، مصرف شدت انرژى ما هشت برابر بیشتر است! اینها اسرافهائى است که در جامعه دارد انجام میگیرد.
در مصارف گوناگون شخصى و خانوادگى، اسرافِ فردى صورت میگیرد. تجمل‏گرائى‏ها، چشم و هم‏چشمى‏ها، هوسرانى افراد خانواده، مرد خانواده، زن خانواده، جوان خانواده، چیزهاى غیر لازم خریدن؛ اینها از موارد اسراف است. وسائل تجملات، وسائل آرایش، مبلمان خانه، تزئینات داخل خانه؛ اینها چیزهائى است که ما براى آنها پول صرف میکنیم. پولى که میتواند در تولید مصرف شود، سرمایه‏گذارى شود، کشور را پیش ببرد، به فقرا کمک کند، ثروت عمومى کشور را زیاد کند، این را ما صرف میکنیم به این چیزهاى ناشى‏شده‏ى از هوس، چشم و هم‏چشمى، آبرودارى‏هاى خیالى. مسافرت میروند، مى‏آیند، میهمانى درست میکنند - گاهى خرج آن میهمانى، از مسافرت مکه‏اى که رفته‏اند، بیشتر است! - عروسى میگیرند، عزا میگیرند؛ هزینه‏اى که براى این میهمانى‏ها مصرف میکنند، هزینه‏هاى گزافى است؛ انواع غذاها! چرا؟ چه خبر است؟ در کشور ما هنوز هستند کسانى که از اوّلیات هم محرومند. باید کمک کنیم کشور پیش برود. نمیگوئیم پول را بردارید بروید حتماً انفاق کنید - البته اگر انسان انفاق بکند، بهترین کار است - اما حتّى اگر انفاق هم نکنند، همین پولى که صرف این تجملات میشود، در تولید براى خودشان به کار بیندازند، در کارخانجات سهیم شوند و تولید کنند، باز براى کشور مفید است. ما به جاى این کارها میهمانى درست میکنیم، عزا درست میکنیم، هى رخت و برِ روزبه‏روز دگرگون براى خودمان درست میکنیم؛ چرا؟ چه لزومى دارد؟ عقلاى عالم این کار را نمیکنند؛ این فقط سخن دین نیست. قرآن میفرماید: «و لاتسرفوا انّ اللَّه لا یحبّ المسرفین»، «کلوا و اشربوا و لاتسرفوا»؛ بخورید، بیاشامید، اما زیاده‏روى نکنید. در آیه‏ى شریفه‏ى دیگر: «کلوا من ثمره اذا اثمر و اتوا حقّه یوم حصاده و لاتسرفوا انّه لایحبّ المسرفین». خداوند اسراف‏کنندگان را دوست نمیدارد. ما بندگان خدا هستیم. اینها حرف دین است و روایات فراوانى در این زمینه وجود دارد. در روایت دارد که کسى میوه‏اى را خورد و نیمى از میوه ماند، آن را دور انداخت. امام (علیه‏السّلام) به او نهیب زد که اسراف کردى؛ چرا انداختى؟ در روایات ما هست که از دانه‏ى خرما استفاده کنید. تا این حد! خرده‏هاى نان را استفاده کنید. آن وقت در هتلها میهمانى درست کنند و به یک عده‏اى میهمانى بدهند؛ بعد هرچه که غذا ماند، به بهانه‏ى اینکه بهداشتى نیست، توى سطل آشغال بریزند! این مناسب یک جامعه‏ى اسلامى است؟ اینجورى میشود به عدالت رسید؟
 باید خودمان را اصلاح کنیم. باید الگوى مصرف جامعه و کشور اصلاح شود. ما الگوى مصرفمان غلط است. چه جورى بخوریم؟ چه بخوریم؟ چه بپوشیم؟ تلفن همراه توى جیبمان گذاشته‏ایم؛ به مجرد اینکه یک مدل بالاتر وارد بازار میشود، این را کأنّه دور مى‏اندازیم و آن مدل جدید را باید بخریم؛ چرا؟! این چه هوس‏بازى‏اى است که ما به آن دچار هستیم.
 مسئولان موظفند. اسراف فقط در زمینه‏ى فردى نیست؛ در سطح ملى هم اسراف میشود. همین برق و انرژى که گفتیم اسراف میشود، بخش مهمى از این اسراف در اختیار مردم نیست؛ در اختیار مسئولین کشور است. این شبکه‏هاى ارتباطاتى، شبکه‏هاى انتقال برق، سیمهاى برق، اینها وقتى فرسوده بشود، برق هدر میرود. برق را تولید کنیم، بعد با این شبکه‏ى فرسوده آن را هدر بدهیم، که بخش مهمى هدر میرود. یا شبکه‏هاى انتقال آب اگر فرسوده باشد، آب هدر میرود. اینها اسرافهاى ملى است؛ در سطح ملى است؛ مسئولین آن، مسئولین کشورند. اسراف در سطح سازمان هم اتفاق مى‏افتد. رؤساى سازمانهاى گوناگون مصرف شخصى نمیکنند، اما مصرف بى‏رویّه در مورد سازمان خودشان اتفاق مى‏افتد؛ تجملات اداره، اتاق کار، تزئیناتش، سفرهاى بیهوده، مبلمانهاى گوناگون؛ باید با مراقبت و نظارت از این کارها جلوگیرى کرد. هم در سطح دولت، هم در سطح آحاد مردم، هم در سطح سازمانها بایستى نگاه عیب‏جویانه‏ى به اسراف وجود داشته باشد. همان طور که عرض کردیم، با حرف هم تمام نمیشود؛ باید برنامه‏ریزى کنند. قوه‏ى مقننه و قوه‏ى مجریه موظفند به پیگیرى. برنامه‏ریزى کنند، قانونگذارى کنند، قانون را با قاطعیتِ تمام اجراء کنند. این پیشرفتى که ما در این ده سال خواهیم داشت، بخش مهمى‏اش مربوط به همین قضیه است.
 این صرفه‏جوئى‏اى که لازم است، از تولید تا مصرف تا بازیافت: آب را صرفه‏جوئى کنیم؛ یعنى از سدهایمان صیانت کنیم، شبکه‏هاى آبرسانى را اصلاح کنیم، آبیارى‏هاى باصرفه‏ى در کشاورزى را آموزش بدهیم که چه جورى آبیارى بشود. البته این کارها خوشبختانه در این سالها به میزان زیادى انجام گرفته، اما این کافى نیست؛ باید توسعه پیدا کند. زمینه‏سازى کنیم براى کاهش مصرف آب خانگى. اینکه گفته میشود از کسانى که مصرف زیاد دارند، مالیات بیشترى گرفته شود، یارانه‏ى کمترى به آنها داده شود، حرف بسیار معقولى است، حرف خوبى است. آن کسانى که مصرف کمى دارند، از کمکهاى دولتى، از کمکهاى عمومى بهره‏مند شوند. بعضى‏ها هستند به قدرى کم آب مصرف میکنند که اگر دولت از آنها پول آب را هم نگیرد، مانعى ندارد. بعضى‏ها ده برابر آنها، بیست برابر آنها آب مصرف میکنند؛ خوب، اینها بایستى هزینه‏ى بیشترى بدهند.
 در امر نان، تولید گندم خوب، تولید آرد خوب، نگهدارى درست، پخت خوب، بعد هم مصرف درست؛ همه‏ى اینها لازم است. این مسئله‏ى اسراف و صرفه‏جوئى بود، که لازم بود من عرض کنم.